Urlop nad morzem

Salino

23 lipiec 2013r.

SALINO leży po południowej stronie Jez. Salińskiego, ok. 9 km na południowy zachód od Gniewina. Na jeziorze znajduje się wyspa, na której mieścił się w średniowieczu gród, będący siedzibą lokalnego urzędnika książęcego. Przez Salino prowadził wówczas główny szlak drogowy z Gdańska do Białogardy i Słupska. Wzmianka z roku 1268 wspomina o istniejącej tu świątyni i plebanie Michale. W czasach krzyżackich Salino straciło znaczenie. Jako majątek przejściowo należało do kościoła św. Ducha w Gdańsku, a z początkiem XV wieku, wbrew woli duchowieństwa, przeszło w ręce Krokowskich. Nowy właściciel - Wawrzyniec Krokowski - obłożony został nawet klątwą (gość był charakterny i mimo ekskomuniki oraz późniejszych procesów majątku nie oddal). W XVI wieku Salino zakupili Rexinowie. Szczególnym zabytkiem jest wybudowany w końcu XVII wieku dwór Rexinów. Usytuowany nad brzegiem jeziora w parku, stanowi unikatowy przykład szlacheckiego dworu, w którym połączono tradycje polskiego dworu (alkierze) i pomorskiego budownictwa ryglowego. Pokryty trzciną parterowy budynek z dwoma alkierzami jest jedynym tego typu obiektem na Kaszubach. Jest to własność prywatna, w której od kilku lat działa gospodarstwo agroturystyczne. W pobliżu znajduje się neoro-mański kościół z 1839 roku. Większość wyposażenia świątyni została przeniesiona ze starszego kościółka (ambona, gotycka chrzcielnica, rzeźba anioła i płyta nagrobna). Warto przejść się także nad pobliskie jezioro, a przy wyjeździe ze wsi zajrzeć na stary cmentarz, gdzie zachowało się sporo starych nagrobków z żeliwnymi krzyżami oraz mauzoleum Rexinów. Od kilku lat Salino jest ważnym ośrodkiem hippicznym - wśród pół na zachód od centrum wsi powstała stadnina z rozległym, nowoczesnym kompleksem obiektów rekreacyjno-noclegowych. DĄBRÓWKA MAŁA to niewielka, śródleśna osada położona 3 km na wschód od Salina. W przeszłości w okolicy tej wydobywano glinę i żwir. Dawne wyrobisko jest dziś malowniczym jeziorem, okalonym lasami. Przy wsi nad brzegiem jeziora ustawiono wiatę kominkową i urządzono miejsce na ognisko (pozwolenie na jej użytkowanie otrzymać można w tutejszej leśniczówce). Dąbrówka Mała jest również miejscowością węzłową sieci „Szmaragdowych szlaków" - przygotowanej i oznakowanej przez gminę sieci krótkich tras pieszo-rowerowych, łączących najciekawsze miejsca w gminie Gniewino. Większość ze szlaków ma formę zamkniętych pętli, więc doskonale nadają się na jednodniowe wycieczki dla przyjezdnych. i CHOCZEWO to duża, gminna wieś w północno-zachodniej części powiatu wejherowskiego, oddalona od Wejherowa o ponad 30 km. Po raz pierwszy wzmiankowana była w 1348 roku. Był to majątek należący m.in. do Jatzkowów, Wejherów, szwedzkiej rodziny Fólkersambów i, najdłużej tu mieszkających, Dzięcielskich (od 1774 do 1945 roku). Poza zadbanym parkiem, którego początki sięgają XVIII wieku, i wielokrotnie przebudowywanym dworkiem z XIX stulecia, nie ma w Choczewie spektakularnych zabytków. Interesującą budowlą jest też kościół parafialny. W pobliżu wsi znajduje się czyste Jezioro Choczewskie, stanowiące od lat miejsce letniego wypoczynku turystów. Latem nad Jez. Choczewskim funkcjonuje kąpielisko i wypożyczalnia sprzętu pływającego. OSIEKI LĘBORSKIE położone są 2 km na północ od Choczewa. Dziś jest to nieduża popegeerowska wieś, z najstarszym w okolicy kościółkiem. Świątynia ta powstała w 1740 roku na miejscu starszego kościoła. Niepozorny, jak się może wydawać, kościół kryje wiele interesujących rzeczy. Poza barokowym ołtarzem (przypominającym sposobem zabudowy prawosławny ikonostas) w świątyni znajduje się oryginalna Xll-wieczna chrzcielnica, prawdopodobnie najstarsza zachowana na Kaszubach. Jej istnienie dowodzi, iż parafia w Osiekach musiała powstać w okresie pierwszej chrystianizacji Pomorza Gdańskiego, za czasów Mieszka I. Równie interesujący jest współczesny, zda się, posoborowy ołtarz. Do jego budowy wykorzystano potężną kamienną płytę z grobowca, dawniej stojącego przy wejściu do kościoła (koło pomnikowych dębów). Kiedyś Osieki słynęły również z pięknego zespołu pałacowo-folwarcznego. Pałac niszczał w latach 60. i został rozebrany. O wielkości dawnego majątku jednak najlepiej świadczą potężne stajnie i obory z końca XIX wieku. W nadmorskich lasach na północ od Osieków Lęborskich w XVIII wieku funkcjonowała huta szkła. Dziś znajduje się tam leśniczówka SZKLANA HUTA oraz wytyczona przez nadleśnictwo w Choczewie ścieżka przyrodnicza. W lasach na północ od Szklanej Huty kryją się niewielkie ruchome wydmy. LUBIATOWO to coraz popularniejsze kąpielisko morskie, położone na północ od Osieków Lęborskich. Miejscowość tę otaczają pełne grzybów i jagód lasy -iglasty i mieszany. W przeszłości Lubiatowo i pobliskie Kopalino były dobrami szlacheckimi, należącymi wpierw do rodziny Lubtowów, później Treichelów, w okresie międzywojennym zaś do Hoffmanów. Ożywająca latem wieś oddalona jest od morza o około 2,5 km. W Lubiatowie zachował się nieduży dwór z połowy XIX w., od ponad 50 lat służący Urzędowi Morskiemu w Gdyni. Otacza go krajobrazowy park z licznym starodrzewem. Latem w Lubiatowie można też wypoczywać „w siodle". Przy plaży od kilku lat funkcjonuje pole namiotowe, kilka parkingów (płatne, dojazd drogą gruntową przez las) oraz liczne bary. Lubiatowska plaża jest prywatnie moim ulubionym miejscem spacerów - jesienią, zimą czy wiosną można, słuchając morza, wędrować przez dobrych kilka godzin w zupełnej samotności... STARBIENINO jest niewielką osadą położoną 5 km na wschód od Choczewa. Dawny folwark jest dziś siedzibą Kaszubskiego Uniwersytetu Ludowego (KUL) - ważnym miejscem edukacji ekologicznej i różnorodnych kaszubskich imprez. Jako smaczek uznać można fakt, iż samą wieś zamieszkują głównie potomkowie Ukraińców przesiedlonych tu w ramach akcji Wisła. Dla nich Starbienino nazywa się Strebienną. Siedziba KUL-u to interesujący XIX-wieczny dwór wzniesiony w stylu włoskim, z charakterystyczną wieżyczką widokową (widać z niej morze i jez. Żarnowieckie!) XIX-wieczne dworki zachowały się także w w sąsiadujących ze Starbieninem wsiach - LUBLEWIE i LUBLEWKU oraz położonych na zachód od Choczewa wsiach Żelazna, Choczewko i Przebendowo. Niestety, żaden z tych obiektów nie jest dostępny do zwiedzania. ZWARTÓWKO leży na południe od Żelazna, przy drodze do Lęborka. Pierwotnie teren ten należał do majątku Zwartowo i dopiero w XIX wieku rozwinęła się wieś. Zwartowo przejęte zostało w 1964 roku przez resort sprawiedliwości i od lat funkcjonuje tu Ośrodek Wczasowo-Szkoleniowy. Dzięki temu pałac i otaczający go park zachowały się bez większych zmian i do dziś wyróżniają się spośród sąsiednich rezydencji ziemskich. Zwartowo w dokumentach było już wymieniane w 1364 roku, gdy władał nim rycerz Petter von Littow. Prawdopodobnie jego potomek przyjął nazwisko Schwartow. Później zarządzali nim Jatzkowowie, Lantowowie, Krokowscy i pochodzący z ziemi słupskiej Somnit-zowie. W 1853 roku majątek zakupił przybyły z Meklemburgii baron von Ham-merstein, który rozbudował istniejący dwór i założył park. Po 1885 roku istniała tu m.in. fabryka zapałek i gorzelnia. Na terenie parku zlokalizowano współcześnie plac zabaw dla dzieci i boiska sportowe, a na nowo wytyczone ścieżki, pergole, ławeczki oraz tabliczki z informacjami o roślinach i drzewach, tworzą z niego doskonałe miejsce spacerowe. Ośrodek działa przez cały rok. BORKOWO, położone 3 km na północny zachód od Zwartowa, przy szosie do Wicka, to także dawny majątek ziemski. Przypomina o tym klasycystyczny dwór znajdujący się w północnej części Borkowa. Od połowy XVIII wieku dobra borkowskie należały do Tessmarów. Pamiątką po nich jest zniszczona kaplica cmentarna znajdująca się niedaleko od szosy Puck-Stupsk (charakterystyczny zagajnik). Kaplica ta zdewastowana została na początku lat 90. W poprzednich edycjach przewodnika pisałem o wrażeniach z penertacji owej kaplicy, gdy wśród śmieci i gruzu oglądałem ludzkie szczątki Tessmarów. W 2001 roku dostałem list od opiekującego się Borkowem księdza, iż mieszkańcy uporządkowali i zabezpieczyli to miejsce. I rzeczywiście - kaplica była wyczyszczona, a na postumentach stały dwa potężne cynowe (zamknięte) sarkofagi. Niestety, minęło kilka lat i kaplica wygląda jak dawniej. Jeśli macie Państwo ochotę na „trochę silniejsze emocje", zachęcam do odwiedzenia mauzoleum Tessmarów. JACKOWO to inny z dawnych majątków w okolicy Choczewa. Osada leży na skraju nadmorskich lasów i bieborskich łąk, przy lokalnej drodze z Kurowa do Biebrowa. Jackowscy, wywodzący się stąd, w dokumentach wzmiankowani byli już w połowie XIV wieku. Była to znacząca rodzina, posiadająca także okoliczne majątki - Biebrowo, Sasino, Przebędowo i Kierzkowo. W 1811 roku Jackowo za astronomiczną kwotę 11500 talarów kupili Somnitzowie, by po niecałych dwudziestu latach odsprzedać majątek Fleissbachom. Po wojnie z dawnego majątku utworzono Stację Hodowli Roślin. CIEKOCINO to rolnicza wieś u zbiegu Choczewki i Chełstu, przy drodze łączącej Kurowo z Sasinem. W otoczeniu rozległego i, mimo upływu lat, malowniczego parku wznosi się potężny dwór z 1910 roku. Po wojnie znajdowały się tu biura i mieszkania pracowników miejscowego PGR-u. Od kilku lat potężny jackowski patac znajduje się w rękach prywatnych i jest remontowany. Nowi właściciele planują stworzenie tu stadniny koni oraz organizowanie cyklicznych zawodów hippicznych.