Urlop nad morzem

Okolice Gniewina i Choczewa

23 lipiec 2013r.

Okolice Gniewina i Choczewa TŁUCZEWO położone jest nad Łebą, w połowie drogi ze Strzepcza do Lini. Pierwotnie miejscowość ta nosiła nazwę Kluczewo i dopiero w XX wieku z nieznanych przyczyn pojawiło się owo Tłuczewo. Nad Łebą stoi funkcjonujący do dziś zabytkowy młyn z początku XX wieku (warto poprosić o oprowadzenie). W Tłu-czewie przez lata mieszkał pisarz Aleksander Labuda - autor znakomitych humorystycznych opowiastek w języku kaszubskim. Na budynku dawnej szkoły znajduje się tablica poświęcona jego pamięci. W Tłuczewie rozchodzą się drogi do Lini i Lęborka przez Nawcz. LINIA, wieś gminna, oddalona od Wejherowa o ponad 35 km. Przywilej lokacyjny Lini wydany został w 1373 roku, ale przez stulecia był to jedynie ubogi szlachecki majątek, często zmieniający właścicieli. Rozwój Lini jako wsi nastąpił dopiero po jego parcelacji na przełomie XIX i XX wieku. W 1926 roku wybudowano tu kościół, a po wojnie wieś stała się siedzibą gminy. Jedyna zabytkowa budowla to wspomniana świątynia, ale jej wnętrze jest raczej powojenne. Uwagę zwracają kaszubskie ozdobniki i figury świętych. Działający w Lini Gminny Ośrodek Kultury od ponad 10 lat organizuje co roku konkursy haftu kaszubskiego. Jego pokłosiem są wystawy tegoż haftu, jakie można oglądać we wpomnianym GOK-u (koło Urzędu Gminy). POTĘGOWO, najważniejsza w gminie Linia wieś letniskowa, formalnie należąca do sołectwa w Kobylaszu i oddalona od Lini o 3 km. Niewielka osada położona jest nad ciągiem Jezior Potęgowskich, na skraju Lasów Mirachowskich. Ciąg jezior leżących w malowniczej Rynnie Potęgowskiej to typowe wąskie jeziora polodowcowe o dużej głębokości, ciągnące się na przestrzeni kilkunastu kilometrów. Na miejscu w sezonie działa kilka ośrodków gwarantujących także wyżywienie i posiadających wypożyczalnie sprzętu wodnego. OKOLICE LUZINA I ŁĘCZYC Gminy Luzino i Łęczyce łączy chyba przynależność do powiatu wejherowskiego oraz rzeka Łeba, która przepływa przez obie gminy. Reszta jest już całkiem oddzielna, zaczynając od dziejów, a kończąc na systemie podziału gruntów. Tereny rolnicze dominują we wschodniej i centralnej części tego terenu. W odróżnieniu od okolic Szemudu i Lini znacznie więcej jest tu także lasów, szczególnie w gminie Łęczyce. Mankamentem dla turysty może być brak jezior i symboliczna baza noclegowo-rekreacyjna. ~ ^ LUZINO to duża gminna wieś leżąca 12 km na zachód od Wejhe-H rowa. Pierwsza wzmianka o Luzinie pochodzi z 1245 roku, gdy r^ osada została nadana norbertankom z Żukowa. Wówczas istniała f|g tu już samodzielna parafia, jedna z najstarszych na ziemi biało-gf gardzkiej (później lęborskiej). Prowadzone w Luzinie wykopaliska 1'' świadczą o tym, że jeszcze w czasach prehistorycznych miejsce to f było zamieszkane. Górująca nad Luzinem Kukówka mogła być nawet wzgórzem kultowym. Od XIV wieku we wsi na rzece Bolszewce funkcjonował młyn, a sama osada rozwijała się niezależnie od powstałego w pobliżu folwarku. Na przełomie XIX i XX wieku Luzino wyróżniało się jako polski ośrodek kulturalno-polityczny. Istniejąca do dziś w poewangelickim kościółku na Ku-kówce biblioteka kontynuuje XIX-wieczne tradycje czytelnicze. Odwiedzając małomiasteczkowe Luzino, warto zwiedzić tutejszy kościół. Wybudowano go w 1740 roku na miejscu starego, drewnianego kościoła. Jego dach zwieńczony jest chorągiewką ze wspomnianego kościoła. Mimo przebudowy w latach 40. (nowe prezbiterium) pozostawiono stare, głównie barokowe wyposażenie. Z zabytkowych obiektów zachowanych w Luzinie na uwagę zasługuje także XVIII-wieczna kapliczka, blisko 150-letni nagrobek Żabokrzyckich (na dawnym cmentarzu przykościelnym) oraz kilka małomiejskich kamieniczek z przełomu XIX i XX wieku (przy ul. Kościelnej). Przy południowej granicy wsi swą siedzibę ma Nadleśnictwo Strzebielino. W 2000 roku obok biurowca założono ogród dendrologiczny. Na razie jednak najpiękniejszy jest tu widok na dolinę Bol-szewki. BARŁOMINO to dawny majątek ziemski położony 4 km na południe od Luzina. W czasach I Rzeczypospolitej tutejsze dobra należały do Zelewskich i Lubockich. W XIX wieku przejęli je Niemcy, a ostatnim dziedzicem na Barłominie był baron von Fuchs. Jego pałac spłonął (jak wiele w okolicy) zaraz po wojnie. Dziś pozostałością założenia patacowo-parkowego są resztki tegoż parku z pomnikowymi drzewami. W dawnym budynku szkoły z 1880 roku działa zielona szkoła. Niepodal wsi, w dawnej leśniczówce (tzw. Dampcówka) Lasy Państwowe zorganizowały miejsce imprez plenerowych (z salą kominkową i zapleczem). TĘPCZ, położony 7 km na połudnowy wschód od Barłomina, to dawne dobra Tępskich. W czasach I Rzeczypospolitej majątek podzielony był między spokrewnione ze sobą rodziny szlachty zagrodowej i dopiero na początku XIX wieku nastąpiła jego komasacja, ale już w rękach von Zeleskiego. Później Tępcz należał od niejakiego von Jena, który zmienił nazwę wsi na łatwiejszą do wymówienia przez Niemców - Hedille. W okresie międzywojennym Tępcz był osadą graniczną. Jedynym zabytkiem jest tu dawna wiejska karczma z końca XIX wieku (obecnie dom mieszkalny). W niegdysiejszym parku przypałacowym rosną pomnikowe drzewa. Z Tępcza warto wybrać się na wycieczkę w lasy nad Łebą (na zachód od wsi). STRZEBIELINO, największa wieś w gminie Łęczyce, leży 4 km na zachód od Luzina. Przed wojną była to ważna osada graniczna przy głównej trasie drogowej z Berlina do Gdańska. Tu na rozległych łąkach swój początek bierze rzeka Reda. Przed wojną w Strzebielinie działały liczne polskie organizacje krzewiące wśród miejscowej, kaszubskiej ludności, idee patriotyczne. W okresie okupacji Niemcy urządzili pod Strzebielinem lotnisko polowe, na którym odbywały się także szkolenia pilotów. Partyzanci z TOW „Gryf Pomorski" w 1942 roku przeprowadzili udany atak na obiekty lotniska i zniszczyli tu 6 samolotów szkoleniowych. Po wojnie Strzebielino, na życzenie mieszkańców, zostało przyłączone do powiatu lęborskiego i gminy w Łęczycach. Przyniosło to korzyści, bowiem miejscowość traktowana była jako ziemie odzyskane. PARASZYNO, wraz z niewielkim Porzeczem, położone jest na południe od Strze-bielina, w zwężającej się ku południu dolinie Łeby. Zachował się tu jeden z ładniejszych XIX-wiecznych dworów szlacheckich na dawnej ziemi lęborskiej. Istnienie Paraszyna wzmiankują dokumenty z 1488 roku, kiedy to książę pomorski podarował te ziemie Krocko-wom. Później majątek był dzielony, sprzedawany i ko-masowany. W końcu XIX wieku należał do Zelewskich i liczył ponad 1060 ha. Wspomniany dwór, otoczony przez pomnikowe drzewa, odnowiono w poł. lat 90. i zaadaptowano na potrzeby hotelu i resta u rac j i. XIX- wieczny dwór w Paraszynie BOŻEPOLE WIELKIE leży nad Łebą, w polowie drogi między Wejherowem i Lęborkiem. Jego początki sięgają roku 1357, kiedy w dokumentach pojawił się zapis „Bozepole". W XVI i XVII wieku majątek należał do Rexinów. Od połowy XVIII wieku był własnością pomorskiej rodziny Wejherów (wywodzącej się z podkołobrzeskiego Tymienia). Była to majętna familia, posiadająca liczne w okolicy majątki (przez pewien czas także Wrzeszcz - dziś dzielnicę Gdańska) i piastująca najważniejsze urzędy państwowe. Już w XVI wieku istniała w Bo-żympolu prywatna kaplica, filia parafii rozłazińskiej. W 1743 roku wybudowano tu szachulcowy kościół (obecnie przeniesiony do skansenu we Wdzydzach Kiszewskich). Częściowo jego wyposażenie znajduje się teraz w nowym kościele. Przy wyjeździe z Bożegopola na drogę Gdańsk-Szczecin po lewej mija się zdziczały park podworski (ale o czytelnych jeszcze pierwotnych założeniach) oraz potężny, dziś bezstylowy pałac z przełomu XVIII i XIX wieku, obecnie służący jako dom mieszkalny i przedszkole. BOŻEPOLE MAŁE to sąsiadujący od południowego wschodu z Bożegopola Wielkiego, także położony nad Łebą, dawny majątek ziemski. Zachował się tu również późnobarokowy pałac z poł. XVIII wieku, przebudowany w XIX stuleciu przez rodzinę von Dornów w stylu klasycyzującym. W latach 90. rozpoczęto przebudowę obiektu na dom spokojnej starości, ale prac nie dokończono i budowla od kilku lat stoi opuszczona. Z dawnego parku zachował sie tu jedynie lipowy starodrzew oraz kilka okazałych żywotników, dawniej ozdabiających dojazd do pałacu. Nad Łebą od poł. lat 90. działa niewielka elektrownia wodna. Prawdziwą atrakcją Bożegopola Małego jest przede wszystkim ścieżka spacerowa na Jelenią Górę (najwyższe ze wzniesień w paśmie krawędziowym wysoczyzny na południe od wsi). Ze znajdującej się na niej niewielkiej wieży widokowej można podziwiać szeroką dolinę Łeby oraz okoliczne wzgórza. Krajobraz jest wyjątkowy o każdej porze roku, a jego malowniczość przywodzi na myśl górzyste południe Polski (oczywiście w nieco niższej skali). Na ścieżkę można dotrzeć zarówno z Bożegopola Małego jak i Wielkiego - trzeba kierować się na leśniczówkę Paraszynek, bo koło niej właśnie zaczyna się podejście na Jelenią Górę. Zmotoryzowani turyści mogą pozostawić samochód na polanie przy wiacie z kominkiem (można ją wynająć w pobliskiej leśniczówce). Ścieżka na Jelenią Górę jest oznakowana kolorem żółtym (jak szlak pieszy). GODĘTOWO, położone 7 km od Bożegopola i 11 km od Lęborka, jest miejscowością równie starą jak Bożepole Wielkie. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1284 roku. Przez stulecia wieś należała do familii Goddentowów. Mimo położenia przy trakcie Gdańsk-Szczecin, wieś powstała wokół majątku nigdy się nie Księżna z Bożegopola Karolina, córka lęborskiego nadstarosty Ernesta Ludwika von Weihera w 1805 roku poślubiła księcia generała Hermanna von Hohenzollern-Hechingena, ostatniego męskiego potomka tej linii Hohenzollernów. Hohenzolłern-Hechingenowie w odróżnieniu od pozostałych gałęzi niemieckiej rodziny panującej, byli katolikami. Szwagier Karoliny był ostatnim opatem w oliwskim klasztorze cystersów. Po śmierci księcia Hermanna jego żona wraz z córką zamieszkały w Bożympolu Wielkim, gdzie dożyły swych dni. Księżna Karolina zmarła w 1860 roku i pochowana została w tutejszym, starym kościółku. rozrosła. Atrakcją Godętowa jest świeżo odrestaurowany dwór Godentowów z początków XIX wieku, otoczony niewielkim parkiem krajobrazowym. Wewnątrz działać ma hotel i restauracja. Przed wojną we wsi znajdowała się także mata kaplica oraz mauzoleum właścicieli majątku. Ich pozostałości znajdująsię na wzgórzach na południe od wsi, na przedłużeniu alei prowadzącej prostopadle od dworu. ŁĘCZYCE położone są 2 km na północ od Godętowa i od wieków mają od niego dużo większe znaczenie. Obecnie wieś ta jest siedzibą władz gminnych. W odróżnieniu od Godętowa Łęczyce przez stulecia byty centrum dóbr książęcych. W zachowanych inwentarzach z XVII i XVIII wieku Łęczyce opisano jako wieś zamieszkałą przez 10 gburów, sołtysa i 2 karczmarzy. Okoliczne lasy określane były jako należące do Łęczyc. Dziś jest to spora wieś rozłożona po obu stronach Łeby i wzdłuż szosy z Godętowa do Brzeźna Lęborskiego. Warto tu zobaczyć pochodzący z końca XIX wieku młyn na Łebie. Jeszcze kilka lat temu właściciel i użytkownik młyna oprowadzał zainteresowanych po obiekcie. Ciekawostką jest fakt, że tu swoje dzieciństwo i młodość spędziła Alwine Glienke, późniejsza żona austriackiego kanclerza Engelberta DollfuBa, zabitego przez nazistów latem 1934 roku. ROZŁAZINO leży na południe od Godętowa, przy drodze do Nawcza. Już w XIV wieku powstała tu samodzielna parafia z własnym kościółkiem, który po upowszechnieniu się protestantyzmu spadł do roli świątyni filialnej, jednak nigdy nie został przejęty przez protestantów. Dzięki postawie biskupa chełmińskiego Jana Marwitza w 1864 roku utworzono tu parafię obejmującą swym zasięgiem okoliczne wsie w promieniu 15 km. Przez cztery lata przy kościele funkcjonowała prywatna szkoła katolicka. Różni byli roztazińscy proboszczowie. Długoletni proboszcz ks. Błock, mimo zamknięcia przez władze pruskie szkoły, nadal uczył dzieci. W 1884 roku nawet dziedzic z pobliskiego Bożepola, von Weiher, skarżył się na prowadzoną po polsku naukę. Natomiast urzędujący tu w latach 1916-1926 ks. Wensierski, mimo kaszubskiego nazwiska, był wrogiem wszystkiego co polskie. W 1920 roku zwrócił się nawet do władz z prośbą o przeniesienie do Przechlewa, bo tam większość katolików czuła się Niemcami. W kościele warto zwrócić uwagę na witraż z nazwiskami mieszkańców Rozłazina poległych w I wojnie światowej. Staraniem mieszkańców wsi przy świątyni stanął ostatnio pomnik Jana Pawła II. Będąc w Rozłazinie, można zwrócić uwagę także na obiekty XIX-wiecznej gorzelni oraz dawną niemiecką osadę celną z lat 20. XX w. DZIĘCIELEC położony jest 4 km na południe od Rozłazina. Są to stare szlacheckie dobra, z których wywodził się ród Dzięcielskich. Część Dzięcielskich z czasem uległa germanizacji, przyjmując nazwisko Diezelski. Od czasu reformacji wieś mimo przynależności do parafii w Rozłazinie zamieszkana była przez ewangelików, którzy wznieśli tu świątynię. Dzięcielski pastor służył także ewangelikom zamieszkującym po polskiej stronie ówczesnej granicy Rzeczypospolitej i Pomorza. We wsi do dziś zachował się XIX-wieczny kościółek, stanowiący obecnie świątynię filialną Rozłazina, oraz częściowo przebudowana karczma, przypuszczalnie z końca XVIII wieku.