Urlop nad morzem

Frombork

11 czerwiec 2012r.

Frombork (m., 1300 mieszk., połącz, kol. i aut. z Elblągiem i Braniewem, przystań żeglugi statków do Krynicy Morskiej, schr. PTTK, rest., p-ta) leży nad Zalewem Wiślanym na terenie woj. olsztyńskiego. Jest to punkt docelowy niezliczonych wycieczek turystycznych i naukowych, przybywających1 tu najczęściej z Gdańska i dlatego włączono go do tras turystycznych woj. gdańskiego. Frombork znajdował się na terenie plemienia pruskiego Warmów. Najstarsza wzmianka o osadzie pochodzi z ,1278 r. Wcześniej był tu pruski gród, na którego miejscu stanął w ,1278 r. zameczek obronny. Na miejscu drewnianej katedry zaczęto wznosić w 1329 r. murowaną, która dochowała się do dziś. W 1. 1329—42 wzniesiono prezbiterium, a budowę ukończono w 1388 r. Równocześnie kontynuowano fortyfikowanie Wzgórza Katedralnego, które zakończono dopiero w 1448 r. Korzystne położenie na krawędzi stromego, 20 m wysokiego zbocza, między dwoma wąwozami (od wsch. i zach). wzmacniało znacznie obronność całego założenia. U podnóża wysoczyzny osiedli pod koniec XIII w. kupcy i rzemieślnicy sprowadzeni przez biskupa I Fleminga z Lubeki. Stanowili oni zaledwie 13% mieszkańców osady, zamieszkiwanej głównie przez Prusów a także przez Polaków. Prawo miejskie otrzymuje Frombork w 1310 r. od biskupa Eberharda, Ślązaka z Nysy. Rejon Fromborka stanowi obszar administracyjny kapituły warmińskiej, do której należy również port w Braniewie przynoszący kanonikom i mieszkańcom Fromborka wielkie dochody. Kanonicy mieszkali wewnątrz twierdzy i w kanoniach poza murami. Rządy kapituły doprowadziły w 1. 1440—42 do buntu chłopskiego, zdławionego siłą przez biskupa warmińskiego Kuhschmalza przy pomocy Krzyżaków. W ciągu wieków Frombork przeżył wiele ciężkich chwil, zwłaszcza podczas wojen z Krzyżakami i Szwedami. Wywiezione przez Gustawa Adolfa bogate łupy, m. in. księgozbiór Mikołaja Kopernika, znajdują się do dziś w Szwecji. W 1497 r. członkiem kapituły fromborskiej został Mikołaj Kopernik. Osiedla on się tu na stałe dopiero w .1512 r. Mieszka w zaadaptowanej baszcie narożnej i tu tworzy swe wiekopomne dzieło "O obrotach sfer niebieskich". Umiera 23 maja 1543 r., podobno w dniu kiedy dotarła doń wymieniona księga, wydrukowana w marcu tego roku. W 1772 r. dostaje się Frombork pod panowanie pruskie. Wyzwolenie miasta następuje w 1945 r., lecz większość domów, zwłaszcza w części przyrynkowej spłonęła. Ocalał jedynie zespół architektoniczny na Wzgórzu Katedralnym. Wkrótce do miasteczka zaczynają napływać osadnicy z głębi Polski. Frombork zostaje zagospodarowany, gruzy wywiezione, port uporządkowany i oddany miejscowym rybakom, posiadającym własny Dom Rybaka. Koło miasta powstaje szpital dla psychicznie i nerwowo chorych. W dniu 5.IX. 1948 r. w dwu zabytkowych kanoniach koło katedry otwarte zostaje Muzeum im. Mikołaja Kopernika. W związku ze wzmagającym się ruchem turystycznym uruchomiono schronisko wycieczkowe PTTK. Prowadzone są również roboty nad rekonstrukcją wieży, w której mieszkał Kopernik, muru obronnego po zach. stronie dziedzińca i spalonego pałacu biskupiego, do którego przeniesiona zostanie placówka muzealna. Najcenniejszym obiektem zabytkowym Fromborka jest gotycka trzynawowa katedra z 1329—88 r., której gwiaździste sklepienie spoczywa na 14 ośmiobocznych filarach. Położona na cyplu płaskowzgórza w kręgu gotyckich murów i baszt obronnych, zbudowanych w 1400 r. i restaurowanych w XVI w., wystrzela ponad nie przepiękną bryłą architektoniczną, widoczną z dalekiej odległości zarówno od strony lądu jak i morza. Zach. fasada katedry uchodzi za dzieło jednego z kanoników Lyphardusa de Dadeln. Wspaniałe jest również wnętrze świątyni. Zachwyca piękny wystrój plastyczny kruchty stworzony wspólnym wysiłkiem architekta i rzeźbiarza i wspaniały portal wewnętrzny, ozdobiony dziesiątkami figurek ludzkich i zwierzęcych, umieszczonych w łukach archiwolty. Pseudogotycka polichromia pochodzi z 1888 r. Do pd. nawy dobudowana została w 1735 r. przez biskupa Szembeka późnobarokowa kaplica, zamknięta piękną żelazną kratą. Obok wejścia umieszczony jest nagrobek fundatora z malowanym portretem. Druga, tzw. Kaplica Polska mieści się w przedłużeniu pd. nawy. W prezbiterium barokowy ołtarz z 1745—52, ława biskupia z czasów biskupa Łukasza Watzenrode (1489—15il2), olbrzymich rozmiarów rokokowe stalle kanoników z XVIII w., pięknie zdobione ławy i pulpit z 1699 r. marmurowy portal zakrystii z 1608 r" kamień pamiątkowy wmurowany w pd. ścianę, z łacińskim napisem: "Roku pańskiego 1342 ufundowany jest chór". W nawach prócz szeregu cennych renesansowych i barokowych ołtarzy znajdują się liczne epitafia, przeważnie z polskimi nazwiskami biskupów i kanoników, pochodzące z XVII i XVIII w. Jedynym związanym z osobą Mikołaja Kopernika zabytkiem jest ufundowana prcez kapitułę w 1735 r. pamiątkowa tablica z jego portretem na miedzianej blasze, umieszczona na drugim od prezbiterium filarze po stronie pn. W pn. nawie późnogotycki po lip tyk z 1504 r., ufundowany przez wuja Kopernika biskupa Łukasza Watzenrode. Podczas wojny zaginęły liczne rzeźby ołtarzowe. Dalsze wyposażenie naw to barokowe o r g a n y, rokokowa a m b o n a, liczne płyty nagrobne itp. Z innych obiektów architektonicznych na Wzgórzu Katedralnym na zwiedzenie zasługują: wież a.Kopernika w pn.-zach. narożniku dziedzińca, wzniesiona w XIV w., zaadaptowana na mieszkanie dla Kopernika, a po jego śmierci wielokrotnie przebudowywana. Przewidywana jest rekonstrukcja mieszkania astronoma. Wieża Radziejowskiego w pd.-zach. narożniku dziedzińca, dołem gotycka ośmioboczna (XV w.), górą kwadratowa (.1685 r.). Pałac biskupi,, pochodzący z przebudowy w 1727 r. starszego założenia, spalony w 1945 r., projektowana odbudowa na siedzibę Muzeum im. Mikołaja Kopernika. Gmach kapituły w pn.-wsch. narożniku dziedzińca, połączony z zakrystią krytym przejściem. Mury obronne z XIV—XV w., odbudowane pod kierunkiem Kopernika w 1 pol. XVI w. po zniszczeniach w czasie, wojny z w. mistrzem Albrechtem. Wejścje na dziedziniec o wymiarach ok. 130X60 m przez monumentalną bramę Południową i bramę Zachodnią. PLAN FROMBORKA Wzgórze katedralne 1. Kościółek neogotycki 2. Brama zachodnia 3. Baszta Radziejowskiego 4. Wieża Kopernika 5. Domek mieszkalny 6. Muzeum Mikołaja Kopernika 7. Dziedziniec 8. Baszta północna 9. Katedra 10. Baszta południowa 11. Biuro muzealne 12. Brama południowa 13. Ruiny pałacu biskupiego 14. Baszta wschodnia 15. Gmach kapituły 16. Kartusz herbowy Maurycego Ferbera z 1537 r. 17. Zarys nie istniejącego barbakanu 18. Domek po urządzeniu wodociągowym 19. Mury obronne 14 — Woj. gdańskie

turystyka, nad morzem, Frombork, historia